نکته نگار

نامگذارى مسجد به نام سازنده آن  در سیره حضرت علی (ع)

سید بن طاووس در کتاب ارزشمند خود « الیقین »  گزارشی دارد از گفتگوی امیر المومنین با یک راهب مسیحی به هنگام بازگشت از جنگ نهروان . این گفتگو در کنار دیری اتفاق افتاد که بعدها در آن مکان شهر بغداد بنا شد .

این گزارش را جابر بن عبد الله انصاری از انس بن مالک نقل می کند  .

انس می گوید : امیر المومنین به هنگام بازگشت از جنگ نهروان , برای استراحت در محل براثا توقف کردند . در این منطقه راهبی به نام حباب در دیر خود  زندگی می کرد . راهب وقتی  همهمه و سر وصدای لشگر را شنید از دیر بیرون آمد  و به لشگر امیر المومنین نظری انداخت و پرسید کی آمده و رئیس این لشگر کیست ؟ گفتند این امیر المومنین است که از جنگ نهروان باز گشته است  او نزد امیر المومنین آمد و چنین سلام داد : سلام بر کسی که به راستی و به حق امیر مومنان است . امام پرسیدند : چه چیز باعث شده فکر کنی من براستی و بحق  امیر مومنان هستم ؟ راهب گفت : عالمان و احبار مذهب ما چنین خبر داده اند  . حضرت فرمودند : ای حباب ! راهب گفت : چه کسی اسم مرا به شما گفته ؟ حضرت فرمودند : حبیبم رسول خدا . راهب گفت : دستت را بیاور تا با تو بیعت کنم همانا گواهی می دهم که خدا یکی است و محمد رسول خداست و تو وصی اویی . سپس امیر المومنین از محل سکونت او پرسیدند . او گفت : همین جا  در دیری . امیر المومنین فرمودند : از امروز به بعد در آنجا اقامت نکن و در آنجا مسجدی بساز و به نام سازنده اش  نامگذاری کن . مردی به نام براثا عهده دار ساخت این مسجد شد لذا مسجد به نام او نامیده شد [1]. سپس حضرت پرسیدند :  آب آشامیدنی از کجا برمی داری ؟گفت از دجله . فرمودند : چرا زمین را نمی کنی و از آب چشمه یا چاه استفاده نمی کنی ؟ گفت : هر گاه چاهی کندیم آب آن شور و ناگوارا بود.امام فرمودند : اینجا چاهی بکن .راهب شروع به کندن زمین کرد ولی به صخره سنگی  برخورد کردند که کسی توانایی کندن آن از زمین را نداشت امیر المومنین آن سنگ را برداشتند و چشمه ای جوشید که آب شیرین و گوارا داشت . در این هنگام حضرت پس از توصیه به او در استفاده از این چشمه فرمودند : ای حباب آگاه باش که به زودی در کنار این مسجد شهری ساخته می شود که  ظالمان و جباران در آن زیاد می شوند و ....

 متن خبر

الیقین :  وجدنا ذلک بخط المحدث الأخباری محمد بن المشهدی . بأسناده عن محمد بن القاسم عن أحمد بن محمد عن مشایخه عن سلیمان الأعمش عن جابر بن عبد الله الأنصاری قال :  حدثنی أنس بن مالک وکان خادم رسول الله صلى الله علیه وآله ، قال : لما رجع أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب علیه السلام من قتال أهل النهروان نزل براثا [2] ، وکان بها راهب فی قلایته [3] وکان اسمه الحباب . فلما سمع الراهب الصیحة والعسکر أشرف من قلایته إلى الأرض ، فنظر إلى عسکر أمیر المؤمنین علیه السلام . فاستفظع ذلک ونزل مبادرا ، قال : من هذا ومن رئیس هذا العسکر ؟ فقیل له : هذا أمیر المؤمنین علیه السلام وقد رجع من قتال أهل النهروان . فجاء الحباب مبادرا یتخطى الناس حتى وقف على أمیر المؤمنین علیه السلام فقال : السلام علیک یا أمیر المؤمنین حقا حقا . فقال له : وما علمک بأنی أمیر المؤمنین حقا حقا ؟ قال له : بذلک أخبرنا علمائنا واحبارنا . فقال له : یا حباب . فقال له الراهب : وما علمک بإسمی ؟ فقال : اعلمنی بذلک حبیبی رسول الله صلى الله علیه وآله . فقال له الحباب مد یدک  لأبایعک  ، فانا أشهد أن لا إله إلا الله وأن محمد رسول الله صلى الله علیه وآله ، وإنک علی بن أبی طالب وصیه . فقال له أمیر المؤمنین علیه السلام : وأین تأوی ؟ فقال : أکون فی قلابة لی هیهنا . فقال له أمیر المؤمنین علیه السلام : بعد یومک هذا لا تسکن فیها ولکن ابن هیهنا مسجدا وسمه باسم بانیه . فبناه رجل اسمه ( براثا ) فسمی المسجد ببراثا باسم البانی له . ثم قال : ومن أن تشرب یا حباب ؟ فقال : یا أمیر المؤمنین ، من دجلة هیهنا . قال : فلم لا تحفر هیهنا عینا أو بئرا ؟ فقال له : یا أمیر المؤمنین ، کلما حفرنا بئرا وجدناها مالحة غیر عذبة . فقال له أمیر المؤمنین علیه السلام : إحفر هیهنا بئرا . فحفر فخرجت علیهم صخرة لم یستطیعوا قلعها . فقلعها أمیر المؤمنین ، فانقلعت عن عین أحلى من الشهد وألذ من الزبد . فقال له : یا حباب ، [ یکون شربک من هذه العین . أما أنه یا حباب ]  ستبنی إلى جنب مسجدک هذا مدینة ، وتکثر الجبابرة فیها ویعظم البلاء .  

آدرس :

الیقین ,  سید بن طاووس حسنی  ص 421 .

بحار الأنوار , علامة المجلسی ج 99   ص 26  ح 1  باب  فضل مسجد براثا والعمل فیه .

--------------------------------------------------------------------------------

[1] . مسجد براثا هم اکنون در محله کرخ بغداد واقع شده است .

[2] . قال فی مراصد الإطلاع : براثا - بالمثلثة والقصر - محلة کانت فی طرف بغداد فی قبلی الکرخ وبنی بها جامع کانت تجتمع فیه الشیعة ویسبون الصحابة فیه . فأخذ الراضی من وجد فیه وهدمه ، ثم أعاده بحلم وسعة . وکتب أسم الراضی فی صدره واقیمت به الجمعة إلى ما بعد سنة الخمسین وأربعمائة . ثم قطعت منه وخرب وآثاره إلى الآن باقیة .

[3] . قال المجلسی رحمه الله : قلایة معرب کلایة من بیوت عبادة النصارى